63
YUNAN ASKERLERİNİN ÇANAKKALE’NİN ÇESİTLİ
YERLERİNDE KÖY YAKIP YAGMA YAPTIGI
212
Biga Yunan kumandanının, içlerinde yerli Rumlarında bulundugu
efradıyla Çanpazarı nahiye merkezini ablukaya alıp esrâftan Osman
Efendi’nin eviyle diger evleri tahrip ettigi ve esyalarını yagmaladıgı,
civar köy ahalisiyle çarpısma meydana geldigi, Bayramiç Yunan
kumandanının iki yüz kadar kuvvetle Hacıbekirler, Muradlar ve Hacı
Kasım köylerini bastıgı, bes yasındaki bir çocugun öldürülüp on üç
yasındaki bir kıza tecavüz edildigi, mal ve hayvanların
yagmalanmasından sonra köyün yakıldıgı, Biga ve Çanakkale arasındaki
haberlesmenin kesildigi, bes yüz kadar Yunan askerinin top ve makinalı
tüfekle birlikte Bayramiç’den Çan’a dogru hareket ettigi, mikdarı belli
olmayan bir diger Yunan müfrezesinin de Biga’dan aynı yöne gittigi,
Mamure nahiyesine baglı Kilisealan, Serbetlikeçi(?) ve Agyeli civarında
Yunanlılarla Müslüman halk arasında çatısma oldugu ve heyecana
kapılan Mamure ve civar köyler halkının göçe hazırlandıgı, Ezine
civarında halkın elindeki nakliye araçlarının toplandıgı ve bu olaylardan
evvel Yunanlıların memur ve esrâftan bazılarını Bayramiç’ten _zmir’e
sevkettikleri.
22 Mayıs 1921
Erkân-ı Harbiyye-i Umûmiyye Dâ’iresi
Çanakkale Osmanlı Komisyon Riyâseti'nden mevrûd
19/5/[13]37 târîh ve 592 numaralı rapor sûretidir.
Mâdde 1– Sehr-i hâlin on ikinci persembe günü ale's-sabâh Çanpazarı nâhiye
merkezini Biga Yunan kumandanı ma‘iyyeti efrâdıyla abluka ederek esrâfdan Osman
Efendi'nin hânesini tahrîb ve kendisini bulamayınca diger hâneleri de tahrîbe
mübâseretle ellerine geçirdigi esyâ, pâre vesâ’ireyi ahz u gasbla karye dâhilinde rast
geldiklerini darb ve cerh ile berâber birçok silâh endâhtıyla ahâlîyi tedhîs etdikleri ve
bu mütemâdî silâh seslerini isiden civâr kurâ ahâlîsi nâhiye merkezini eskıyâ basdı
zannıyla ellerine geçirdikleri çifte, revolver, baltalarla gelmisler ise de karye
kenârında abluka ve tarassudda bulunan Yunan askerinin atesiyle karsulasmıs ve
bi'l-mukâbele anlar da atese baslamıs ve müsâdeme aksama kadar devâm ederek
ahâlîden iki kisi sehîd dört mecrûh ve Yunanlılardan dört maktûl görüldügü ve karye
hâricinde vukû‘a gelen ahvâl hakkında henüz bir ma‘lûmât-ı sahîhâ alınmadıgı ve
gayr-i Müslim bulunan mahallî jandarması fenâlıgı ref‘ ve izâleye muktedir olamadıgı
ve Yunan askeri arasında asker elbiseseni lâbis yerli Rumların da bulundugu ve yine
213
sehr-i hâlin on dördüncü cumartesi günü Bayramiç Yunan kumandanı iki yüz kadar
bir kuvvetle Hacıbekirler, Muradlar ve Hacıkasım karyelerine gelerek câmi‘-i serîfin
kilimlerini ve hânelerinden zî-kıymet esyâ ve nukûdu ve hayvanâtı ahz u gasb, bes
yasında bir çocugu katl ve on üç yasında bir kızın bikrini izâle ve ahâlîyi bir tarafda
tevkîf ile köyü kâmilen ihrâk ile âsâr-ı vahset gösterdikleri Çanakkale Jandarma
Kumandanlıgı'ndan alınan ma‘lûmât üzerine ma‘rûzdur.
2– Bir haftadan beri Biga kasabasıyla Çanakkale arasında muhâbere, telgraf
Yunanlılar tarafından kat‘edilmistir.
3– Mes’eleyi mahallinde tedkîk ve tahkîk etmek üzre dün _ngiliz cenerali 83.
Livâ kumandanı Kal‘a'ya gelmis ve bugün Ezine'ye hareket eyledigi ve vak‘a
hakkında pey-der-pey alınacak ma‘lûmât arzedilecektir efendim.
Erkân-ı Harbiyye-i Umûmiyye Dâ’iresi
Çanakkale Osmanlı Komisyon Riyâseti'nin
fî 22/5/[13]37 târîh ve 605 numaralı raporu sûretidir.
Sehr-i hâlin yirminci günü Bayramiç'den bes yüz kadar Yunan askeri
berâberinde cebel topu ve makinalı tüfenk oldugu hâlde Çan istikâmetine hareket
eyledigi diger –mikdârı mechûl– bir Yunan müfrezesinin de ayn-ı mevki‘e gelmek
üzre Biga'dan hareket etdigi Ma‘mûre nâhiyesine tâbi‘ Kilisealan, Serbetli, Keçiagılı
civârında Yunanlılarla ahâlî arasında müsâdeme baslamıs ve Yunanîler tarafından
köylerin ihrâk edilmekde olmasından Ma‘mûre nâhiyesi ve havâlîsi fevka'l-âde
heyecânda ve hicrete müheyyâ bulundukları ve Ezine cihetlerinde Yunanlıların
vesâ’it-i nakliyye topladıkları Bayramiç ve Biga'dan ahvâl hakkında ma‘lûmât
alınamadıgı bi't-tahkîk anlasılmıs oldugu berâ-yı ma‘lûmât arzolunur.
Hâmis: Vak‘adan evvel Yunanlılar tarafından Bayramiç'den
me’mûrîn ve esrâfdan ba‘zılarını der-destle _zmir'e
sevkedilmis ve bu kerre birkaçı serbest bırakılarak evveli
gün Kal‘a'ya geldikleri ma‘rûzdur.
BOA. HR. SYS. 2615/3
214
64
YUNAN VE RUM ÇETELER_N_N GEML_K’E BAGLI KÖYLERDE
YAPTIKLARI KATL_ÂM VE YAGMALAR HAKKINDAK_
SAH_T _FADELER_
Yunan askerleri ve Rum çetelerinin Gemlik’in Karacaali köyünü
basarak isimleri tesbit edilebilen yirmi iki kisiyi süngü ve kursunla
katledip evleri yagmaladıkları, kadınlara ve on yasındaki kız çocuklarına
dahi tecavüz ettikleri, köyü, kaçamayan çoluk çocukla beraber yaktıkları,
katliâmdan pek az kisinin kurtulabildigi, ayrıca Armudlu, Kumla,
Kapaklı, Orhangazi ile Gemlik-Kumla arasında isimleri belirli altmıs
dokuz kisinin vahsice öldürülüp dört kisinin yaralandıgı ve Kapaklı’da on
bir kadına tecavüz edildigi hakkında katliâmdan kurtulabilen bazı
sahısların ifadeleri.
24 Mayıs 1921
Dâhiliye Nezâreti Asâ’ir ve Muhâcirîn
Müdîriyyet-i Umûmiyyesi
Gemlik
"Karacaali Karyesi"
Genç kadınları daga kaldırılarak emvâl ve esyâsı yagma edildikden sonra ahâlîsi
süngü ve kursunla katl, mebânîsi ihrâk edilen Karacaali karyesi:
Yunan askerlerinin ta‘kîb ve iltizâm etdigi imhâ siyâsetinde kendisine serîk
ittihâz eyledigi yerli ve müsellah Rumlarla berâber mebânîsi ihrâk ve nüfûsu envâ‘-ı
fezâhatla katl ve itlâf edilen kurâdan perîsân bir hâlde daglara ve ormanlara kaçan ve
bi'l-âhire mahallerinde tahkîkât icrâ etmek üzre Gemlik sevâhiline giden muhtelit
hey’ete refâkat eden Salîb-i Ahmer Hey’eti delâletiyle Dersa‘âdet'e getirilen kâfile-i
muhâcirîn miyânında Gemlik kazâsına mülhak Karacaali karyesinden vürûd eden
bakıyyetü's- suyûf bî-çârelerin bir hey’et muvâcehesinde vukû‘bulan ifâdelerinden ve
Bâb-ı Âlî'den mevrûd fî 24 Mayıs sene [1]337 târîh ve 243 numaralı mazbatadan:
16 Nisan sene [1]337 Cumartesi günü Gemlik kazâsına mülhak Karacaali
karyesi yüzü mütecâviz Yunan askeriyle bunlara istirâk eden Rum eskıyası tarafından
basılarak bir tarafdan katli‘âma ve bir tarafdan da gasb ü gârete baslanmısdır.
215
Askerlerden bir kısmı evlerde gizlenen kadınlara tecâvüz ederek nâmuslarını pâymâl
etmisler ve Hursid kızı, Hüseyin'in kerîmesi 14 yasında Serife, 13 yasında Narlılı
Es‘ad kerîmesi, 18 yasında Murad kerîmesi Emine ve 10 yasında Hüseyin kerîmesi
Aliye ve Hacı Mustafa kerîmesi Sâhende'nin bikrleri izâle olundukdan sonra Yunan
askerleri tarafından cebren daga kaldırılmıslardır. Perîsan bir hâlde kaçısan kadın,
erkek, çoluk, çocuk birçok halk süngü ve kursunla katledilmis, köy sokakları maktûl
ve mecrûhla dolmusdur. Yunan askerleri bu vahseti îkâ‘ ederken yagma etdikleri
hâneleri ihrâka baslamıslar, köy basdan basa kaçamayan küçük çocukları ve maktûl ve
mecrûhlarıyla alevler içinde yanmısdır. Bu fâci‘adan pek az ahâlî derelere saklanmak,
dag kovuklarına ilticâ etmek sûretiyle ancak kurtulabilmislerdir.
Armudlu nâhiyesinden Hasan Efendi ifâdesiyle
Mahall-i katl Nisan
sene[1]337
Maktûl
Armudlu Galib oglu Hüseyin karyede " "
" Cerrah oglu Hasan " " "
" Emin oglu _brahim " " "
" Mü’ezzin Mehmed " " "
Latîfe karyesi Resid oglu Hüseyin karyesinde " "
" " oglu Abdullah " " "
" " oglu Hüseyin " " "
" " Abdullah zevcesi Hanife " " "
" " Süleyman zevcesi
Hadice
" " "
Sultaniye Hacı Ahmed oglu
Ahmed
" " "
Kumla karyesinden Hoca Hüseyin Efendi ifâdesiyle
Sinni
Kumla karyesi Muhtar Mehmed Aga 40 Karyeden
alınarak
Gemlik
yolunda
12 Mayıs
sene [1]337
Katl
" Saban Mustafa 35 " 12 " "
216
" Yogurtçu Mustafa 60 "
Parça parça
edilmek
suretiyle
12 " "
" Abdullah Çavus 55 " 12 " "
" Hasan Remzi 25 " 12 " "
" Sandalcı Âsaf 40 Gemlik'e
hey’ete
giderken
12 " "
" Bosnak Yusuf 35 12 " "
" Ra’îf Hasan 27 Tarlasında 10 " "
Tosyalı(?) Hasan 50 " 10 " "
Kapaklı karyesinden Süleyman Reis oglu Ahmed Re’is'in ifâdesiyle
Kapaklı karyesi Muhtar Hasan Aga Karyede 13 minh
" " Yabanovalı Hasan " 13 minh
" " Ömer kerîmesi _fâkat " 13 minh
" " Hoca Mehmed Aga " 13 minh
" " Ali Dayı oglu Ali " 13 minh
" " Kalafatçı oglu Serif "
" " Kürd Mustafa
" " Koca Hüseyin oglu Mehmed
" " Karadenizli Kâmil
" " Kürd Ali
" " Kara Ahmed oglu Hüseyin
" " Kara Ahmed zevcesi Emine
" " Kara _brahim zevcesi Hanım(?)
" " Muhâcir Adem zevcesi Serife
" " Hüseyin zevcesi Emine
" " Mahdûmu _smail
" " Mehmed zevcesi Sıdıka
" " Çakır Reis zevcesi Hüsniye
217
Mecrûhlar
[Kapaklı karyesi ] Ahmed oglu zevcesi Fatma
" Hüseyin zevcesi Elmas
" Edhem Reis oglu Hasan
" Mahmud kerîmesi Emine
Irzına tasallut edilenler
[Kapaklı karyesi] Mehmed Reis'in kerîmesi Hacer
" Kerîmesi Penbe bâkire
" Mehmed zevcesi Penbe
" Bayram'ın Mehmed kerîmesi
" Arab Hasan'ın kerîmesi Hacer bâkire
" Sarı oglu kerîmesi Penbe bâkire 11 yasında
" Karye hocasının zevcesi Ayse
" Halil kerîmesi Asiye
" " kerîmesi Hacer
" Arnavud Hasan kerîmesi Serife
" Aziz kerîmesi Penbe
Yunan kumandanı berâberlerinde götürerek
Gemlik ile Kumla arasında katl:
Ali Hoca'nın zevcesi
Ali kerîmesi Hadice
Murad zevcesi Elmas
Murad kerîmesi Emine
Murad mahdûmu Ahmed
Mehmed zevcesi Hacer (Bes çocugu berâber)
Hacı Nuri zevcesi Emine
oglu Halid
_brahim zevcesi Makbûle (_ki çocuguyla berâber)
218
Osman zevcesi Ayse
Mahdûmu Behçet
_mam zevcesi Ümmühan
Baldızı Server Hanım
Mehmed zevcesi Küçük Hanım (Dört çocugu berâber)
Mehmed zevcesi Serife
Hacı Mehmed zevcesi Serife
Hacı Keles(?) kızı Sâhende
Esref kerîmesi Elmas
Kutbullah kardesi Zeliha
" Zeyneb
Bekir kızı Hadice
Karacaali karyesinden ırzlarına ta‘arruz edilenler
Sinni
Hüseyin kerîmesi Serife 14 bâkire
Narlılı Esad kerîmesi 13 bâkire
Murad kerîmesi Emine 18 bâkire
Hacı Mustafa kerîmesi Sâhende
Hüseyin kerîmesi Aliye 10 bakire
Sinni
Orhangazi Nüfus kâtibi _brahim
Efendi
30 Gemlige
tehcîr
edilirken
16 Nisan sene
[1]337 maktûl
" Hâfız Hasan 32 " 16 minh
" Mehmed Çavus'un Halil
zevcesi
27 " 16 minh iskât-ı
cenîn hastadır
" Topal Hasan zevcesi
Huriye
75 Kasaba ve
Gemlik'de
" yirmi otuz asker
tarafından ırzına
tasallut
" Mehmed Ali Usta'nın
üveyi oglu Mehmed
17 Tehcîrde 16 minh Maktûl
Karacaali karyesinden Esref'in Ahmed zevcesi Penbe ifâdesiyle
219
Karacaali Tahsildâr Hacı Mehmed: 14 Mayıs sene [1]337,
maktûl
" Bekâr _zzet
" Fettah oglu Hacı Hüseyin
" Narlılı Hacı Ali oglu Ali
" Kürd Bekir
" Çavus oglu Abbas
" _mam Ali Galip Efendi
" Korucu Mehmed Çavus
" Arif Aga'nın Ömer
" Halim oglu Hüseyin
Pilavcı Tahir zevcesi Saniye
Hursid zevcesi Gülhanım
Ali Hoca'nın vâlidesi Emine
Narlılı Tahsin zevcesi Hanife
Mahdûmu Yahya
Kerîmesi Yasar
Narlılı Hacı Ali zevcesi
Narlılı Güllü
Narlılı Hacı Ali'nin üç çocugu
Uzun _brahim'in Hacı Mehmed
Tatar Kurd Molla
Çoban Mustafa
Maktûl, Mecrûh
Orhangazi
Karacaali
Armudlu
Lütfiye
Sultaniye
Kumla
Kapaklı
220
BCA. 272 12 38 30 19
65
YUNAN ASKERLER_YLE RUM VE ERMEN_ ÇETELER_N_N
ORHANGAZ_ VE YALOVA’NIN KÖYLER_NDE MÜSLÜMANLARI
KATLED_P ESYALARINI YAGMALADIKLARI
Yunan askerleriyle yerli Rum ve Ermenilerden olusan çetelerin
Orhangazi kazasına baglı Üregil, Altıkoz(?), Cihanköy, Resadiye,
Pazarköy, Omzalı(?), Çeltikköy, Cedelik(?), Tutluca, Yalova kazasına
baglı Kocadere-i Bâlâ ve Zîr, Gacık, Dereköy, Burhan, Kirazlı(?),
Tasköprü gibi Müslüman köylerine saldırarak halkın para, esya ve
hayvanlarını yagmalayıp köylerini yaktıkları, kadınlara tecavüz ettikleri,
halktan pek azının katliâmdan kurtulabildigi, Kocadere-i Bâlâ ve Zîr
köylerini yaktıktan sonra Yalova’ya göndereceklerini söyleyerek kayıklara
bindirdikleri Müslümanları denize açılır açılmaz bomba ve kursunlarla
imha ve köy halkından geride kalanları da büyük bir eve toplayıp yakarak
ve pencereden atlayıp yangından kurtulmaya çalısanları da silahla
vurarak katlettikleri, bu katliâmı gerçeklestirenlerin yerli Rum ve
Ermeniler oldugunun anlasıldıgı, Yunan mezâliminden kurtulmak üzere
Gemlik, Pazarköy, Büyükkumla, Küçükkumla, Kırcaali, Umurbey
köylerinden çogunlugu kadın ve çocuk olmak üzere bin bes yüz on kisinin
vapurlarla _stanbul’a iltica ettigi, Küçükkumla’da elliyi askın kadın ve
çocugun kesilerek öldürüldügü, Narlı ve Kırcaali köylerinde bir tek
Müslüman kalmamacasına katliâm yapıldıgı ve _tilaf Devletleri Tahkik
Heyeti’nin gözü önünde bile halkın elinden zorla hayvanlarının alındıgı,
Gemlik ahalisinden yetmis yaslarındaki bir kadına ahali önünde on bes
Yunan askeri tarafından tecavüz edildigine dair raporlar.
29 Mayıs 1921
Erkân-ı Harbiyye-i Umûmiyye Dâ’iresi
Su‘be: 2
Kısım: 3
Numara: 732 H. U. M
Yunan harekâtı
Hâriciye Nezâret-i Celîlesine
Devletlü efendim hazretleri,
Yunan mezâlimine â’id alınan ba‘zı raporların mevâdd-ı mühimmesi sûreti
leffen takdîm kılındı. Bu gibi ma‘lûmâtın Avrupa matbu‘âtında te’mîn-i nesri
ma‘rûz-ı fecâyi‘ olan milletimizin derece-i felâketini ifhâm içün fâ’ideli olacagı
ma‘lûm-ı devletleridir. Ma‘lûmât-ı mezkûrenin Avrupa'daki mümessillerimize îsâli
menût-ı re’y-i devletleridir. Ol bâbda emr ü fermân hazret-i men-lehü'l-emrindir.
Fî 20 Ramazan sene 1339
Fî 29 Mayıs sene 1337 Harbiye Nâzırı
_mza
Erkân-ı Harbiyye-i Umûmiyye Dâ’iresi
Sûret
Bundan altı yedi mâh mukaddem bir kısım Yunan askerinin dâhil oldugu yerli
Rum ve Ermenilerinden mürekkeb çeteler Bursa vilâyetine merbût Orhangazi
kazâsının Üreil[Üregil], Altıkoz(?), Cebanköy[Cihan](?), Resâdiye, Pazarköy,
Omzalı, Çeltikköy, Cedelik(?), Dutluca ve geçen paskalyadan üç gün evvel de Yalova
kazâsına mülhak Kocadere-i Balâ ve Zîr, Gacık, Dereköy, Burhan, Kerizli[Kirazlı],
Tasköprü vesâ’ir _slâm karyelerine ta‘arruz ederek ahâlî-i _slâmiyyenin nukûd ve
emvâl ve hayvanlarını gasb ve köylerini ihrâk ve ba‘zı kadın ve kızların ırz ve
nâmûslarına tecâvüz ve pek cüz’îsi kurtulmak üzre ekserîsini katl ve hattâ sâlifü'z-zikr
Kocadere-i Bâlâ ve Zîr karyelerini yagma ve ihrâk etdikden sonra ahâlîsini kadın,
erkek, çocuk Yalova'ya gönderecekleri beyânıyla iki kısma bi't-tefrîk bir kısmını altı
aded yelken kayıgına tıka basa doldurmak sûretiyle bi'l-irkâb biraz denize açıldıkdan
sonra tüfenk ve bombalarla üzerlerine ates ederek cümlesini kayıklarıyla berâber gark
ve imhâ ve diger kısmını da köyün büyük bir hânesine doldurarak gaz ile ihrâk ve
havl-i cân ile hânenin penceresinden atlamak tesebbüsünde bulunanları da kursunla
katl ve ifnâ eylemis ve bu esnâda ates karsusuna geçerek "hurra" oynamak sûretiyle
icrâ-yı sâd-mânî etmis oldukları ve fâ‘illerinin dahi Yalova kazâsına merbût, Engüre,
Koru ve Orhangazi kazâsına mülhak, Çengiler, Kerâmet karyeleriyle Adapazarı
kazâsı, ve mahall-i sâ’ire ahâlîsinden Rum ve Ermeniler oldukları beyân ve ifâde
edilmekde oldugu.
21 Mayıs sene [13]37 günü sabâhı Seyr-i Sefâ’in _dâresi'nin Gayret, Galata,
Gelibolu vapurlarıyla Gemlik, Pazarköy, Büyükkumla, Küçükkumla, Karacaali,
Umurbey köylerinden ekserîsi kadın ve çocuklardan mürekkeb olmak üzre 1210
222
muhâcirin limanımıza vürûd etdigi ve Yunanlıların gençlerden yüz elli kisinin
Dersa‘âdet'e gelmelerine müsâ‘ade etmeyerek Pazarköyü'nde alakoydukları.
Dersa‘âdet'den giden beyne'l-milel tahkîk hey’eti refâkatinde bulundurulan bir
jandarma zâbitimizin Gemlik iskelesinde Yunan askerleri tarafından dûçâr-ı hakâret
oldugu ve Yunan iskence ve mezâliminin el’ân ber-devâm bulundugu ve
Küçükkumlu[la]'da büyük bir tas üzerinde elliyi mütecâviz kadın ve çocuk kesdikleri,
vürûd eden muhâcirlerin ifâdesinden anlasıldıgı. 21 Mayıs sene [13]37'de _nebolu
vapuruyla 300 muhâcirin vürûd etdigi ve bu kâfilenin de ekserîsini kadın ve çocuklar
teskîl etdigi ve bunlardan birinin ifâdesine nazaran Yunanlıların, muhâcirlerin ilticâ
etdikleri sevâhilde ve Düvel-i _’tilâfiyye Tahkîk Hey’eti'nin gözü önünde bile
muhâcirînin ellerinden cebren koyun, sıgır müsâdere etdikleri Narlı, Karacaali'de
ahâlî-i _slâmiyye'den hiçbir ferd kurtulmamak sartıyla ifnâ edildigi ve bu fenâlıkları
Yunan askerleri ile berâber daha ziyâde yerli Rumların yapdıkları.
Yunanlıların Gemlik ahâlîsinden takrîben yetmis yasında olan bir kadına ahâlî
muvâcehesinde alenen fi‘l-i sen‘î yapdıkları ve bu denâ’et ve rezâleti sıra ile irtikâb
edenlerin on bes nefere bâlig oldugu ve bî-çârenin o esnâda terk-i hayât etdigi.
BOA. HR. SYS. 2625/16
66
YUNAN ASKERLER_YLE YERL_ RUMLARIN ÇANAKKALE’YE BAGLI
ÇANPAZARI NAH_YES_ VE KÖYLER_NDE IRZA TECAVÜZ,
YAGMA VE KATL_ÂM YAPTIKLARI
Çanpazarı’nı abluka altına alan Yunan kuvvetleri ve yerli Rumların,
nahiyeden on kadar Müslümanın evini tahrip edip esya, para ve kıymetli
ne varsa yagmaladıkları, sokaklarda rastladıkları Müslümanları döverek
yaraladıkları, yardıma kosan çevre köy ahalisiyle meydana gelen
çarpısmada her iki taraftan da kayıplar oldugu, Bayramiç’teki Yunan
kuvvetlerinin Hacı Bekirler, Muratlar, Hacı Kasım köylerini basarak ev
ve camileri talan ettikleri, kıymetli esya, para ve hayvanları çaldıkları,
genç kız ve kadınlara tecavüz edip, bes yasında bir çocugu katlettikleri ve
halkı bir yerde toplayıp köyü yaktıkları, Biga ile Çanakkale arasındaki
haberlesmenin kesildigi, tarlada çalısan rençber ve mültecilerin
katledilmeleri üzerine Karakocalar köyünden yirmi sekiz ailenin bütün
223
esyalarını bırakarak göç ettikleri, Kolfaköy’e[Kolfal] gelen Yunanlıların
manifatura ve bakkal dükkânını yagmalayıp, birçok ev esyası ve hayvanı
gasbettikleri, halktan bazılarını yaraladıkları, Çavusköy’ü tamamen
yagmalayıp evleri, agaçları, ılıcaları yaktıkları; köylerden çaldıkları kilim
ve halıları _kizçesme mevkiinde ısınmak maksadıyla yakıp, gasbettikleri
hayvanları yedikleri, Mallıköy halkına bıyık yolmak, sakal koparmak,
dövmek, defalarca boynuna ip geçirip asmakla kokutmak ve kadınlara
tecavüz gibi iskenceler uyguladıkları, Kocayayla köyünden olup,
Yunanlıların bir sey yapmayacaklarını söylemeleri üzerine inanarak
köylerine dönen bes aileye feci sekilde iskence edildigi, para ve
esyalarının çalındıgı, Dereköy ve Yahyaköy’de de benzer zulümler
yapıldıgına dair isim, yer, sahıs ve zaman belirten ifade ve raporlar.
29 Mayıs 1921
Bâb-ı Âlî
Dâhiliye Nezâreti
Emniyyet-i Umûmîyye Müdîriyeti
Aded 307
Tarih:12-13/5/[13]37
Gayet Müsta‘celdir
Sûret
Sehr-i hâlin on ikinci persembe günü sabâhı alaturka sâ‘at on râddelerinde Biga
Yunan isgâl kumandanı ma‘iyyetinde elli neferlik bir müfreze ile Çan merkez
nâhiyesine gelüp Çanlı Osman Efendi'nin hânesini taharrî ve mûmâ-ileyhi
bulamayınca merbût pusulada esâmîsi muharrer bulunanların hânelerini taharrî edüp
ve merbûten takdîm kılınan cedvelde cinsi ve mikdârı muharrer esyâ ve nukûdu
gasbedildikden sonra Mekteb Mu‘allimi Hakkı Efendi'yi, ahâlîden Ali'nin dâmadı
_brahim, _lyas Çavus, Velioglu Ali, Davulcu Mehmed Ali Çavus'un oglu Hamdi
vesâ’ireyi fenâ bir hâlde darb ve müdîriyet odacısı Ali Rıza'yı baldırından süngü ile
cerh ve _brahim Çavus'un Halil'i müte‘addid mahallerinden darb ve kama ile cerh,
Topcu oglu Mehmed'i süngü ile hafif sûretde cerhetdikden sonra mahallât arasında
her ne esbâba mebnî ise üç dört sâ‘at kadar silâh endâht etdikleri ve silâh sadâsını
isiden civâr kurâdaki ahâlîden bir kısmı eskıyâdır zannıyla alaturka sâ‘at yedi buçuk
râddelerinde nâhiye merkezine gelerek Yunanlılar ile aralarında devâm eden
müsâdeme netîcesinde Yunanlılardan ikisi telgrafhâne derûnunda ve ikisi köy
dâhilinde olmak üzre dört nefer maktûl düsüp daglık arâzîden Biga'ya dogru
224
savusdukları ve ahâlîden Çanpazar karyeli Hayreddin oglu Beytullah, Mallı
karyesinden Koca Muhacir'in Saban sehîd ve Çavus karyesinden Muhacir Osman
gögsünden ve seyyar satıcılardan Arnavud Hacı ayagından mecrûh oldugu ve nâhiye
merkezine yarım sâ‘at mesâfede cenûb istikâmetinde _ngiliz isgâl mıntıkası dâhilinde
Kocayanık mevki‘inde bes altı Yunan neferinin daha maktûl düsdügü ahâlî tarafından
söylenmekde ise de vaktin geç olması ve arâzînin daglık bulunması hasebiyle hakîkât
anlasılamadıgından keyfiyet ayruca arzedilecegi ve ahâlî köylerine dagılmıs
oldugundan bu husûsda tahkîkât-ı lâzimenin icrâsı içün hey’et-i tahkîkiyyenin sür‘at-i
i‘zâmı bölüge arzedildigi ma‘rûzdur.
Çanpazar Takım Kumandanı
Aslına mutabıkdır. Mülâzım-ı Sânî
Süreyya
Bâb-ı Âlî
Dâhiliye Nezâreti
Emniyyet-i Umûmiyye Müdîriyeti
Sûret
Zabıt Varakası
Sehr-i hâlin on dördüncü cumartesi günü Bayramiç'de iki yüze karîb Yunan
kuvve-i isgâliyye askeri, otuzu mütecâviz Yunan çetesi Muradlar'a gelüp bir gece
orada kaldıkdan sonra sabahleyin Hacı Bekirler karyesine gelerek karyeyi abluka edüp
elli kisilik bir kuvvetle karye-i mezkûreyi taharrî maksadıyla bütün hâneleri soyup
mâl, nukûd ve esyâ-yı beytiyyelerinin, kıymetli kadın ve cihâz takımlarını da kâmilen
ahz u gasb ederek ahâlî-i magdûreyi siddetle darb ve iskence ile de ayrıca pâre
istedikleri ve karye ahâlîsinden Molla Ahmed oglu Yusuf Aga'nın bes yaslarında Salih
nâmında oglan çocugunu Fransız tüfengi ile çocugun sag dizinden urarak cerhedilmis
ve yarım sa‘ât sonra ma‘sûm vefât etmis ve yine karye-i mezkûre ahâlîsinden Hasan
oglu Ali'nin on üç yasındaki Sehriye nâm kızı cebren bikrini izâle etmek fi‘l-i cinâyeti
îkâ‘ ile karyeden genç kadınların kezâ ırz ve nâmûslarını cebren ta‘arruzla fi‘l-i
senâ‘ati icrâdan sonra ahâlî-i magdûreyi bir araya toplayup tekrâr darb ve iskence ile
içlerinden cem‘an bes kisi berâberlerinde alup götürdükleri ve talan etdükleri nukûd
ve esyâ vesâ’ireyi karyeden bes aded merkebe yükleterek götürdükleri ve ba‘dehu
kendilerinin karyede bes sâ‘at zamân zarfında bâlâda gösterildigi üzre envâ‘-ı cürm ve
mezâlimât ve nice senâ‘ât ve mukâtele ile karyeden çıkmalarından yarım sâ‘at evvel
225
karyeden Osman oglu Ömer, Osman oglu Mustafa, Ömer oglu Ali, Ahmed oglu
_smail, Hüseyin oglu Hasan, Hüseyin oglu Koca Mustafa, Hacı Bayram oglu
Ramazan, Hacı Ahmed oglu Osman ve Hacı Ahmed Aga nâmlarındaki eshâs-ı
magdûrenin hâne, zahîre anbarı ve koyun kıslası, samanlık ve ahur damlarını kâmilen
ihrâk edüp ve diger hânelerin de kâffesini ateslemisler; derûnundaki esyâların
kat‘iyyen alınmamasına mecbûren ahâlîyi hânelerinden uzak mahallede bir müddet
tevkîf etdikden sonra yagma ve gasbetdikleri esyâları, aldıkları bes merkeble götürüp
savusmuslar. Bunun üzerine magdûr ahâlî korkarak her dürlü tehlikeyi göze alup
yanmakda olan hânelerinin itfâsına kosmuslar ise de bâlâda isimleri muharrer eshâsın
hânelerinden gayrılarını az bir yangınlıkdan kurtarabilmisler ve netîce-i tahkîkâtın
bâlâda muharrer dokuz hâne, ebniye-i sâ’ire kâmilen imhâ olunmus ve derûnundaki
bir çok hayvanât-ı ehliyyenin dahi yandıgı anlasılmıs ve câmi‘-i serîfin de iki aded
büyük kilim[i] dahi gasbolunmus ve kesfolunmayan birçok nevâkısla karye-i mezkûr
vukû‘âtını mübeyyin isbu zabıt varakası zîrde esâmîleri muharrer eshâs huzûrunda
tanzîm kılınmagla arzolunur efendim.
14/Mayıs/[1]337
Bâzergânlar Jandarma
Seyyar Müfreze
Kumandanı
Mehmed Durmus
Jandarma Müfreze
Efrâdı
Mustafa
Bu dahi
Mehmed
Bu dahi
Mustafa
Hacıbekirler
Karyesi _mâmı
Karye-i Mezkûre
Muhtâr-ı Evveli
Karye-i Mezkûre
Muhtâr-ı Sânîsi
A‘zâ
Yusuf
A‘zâ
Eyüb
Magdûr
Hüseyin oglu
Koca Mustafa
Magdûr
Ömer oglu
Ali
Aslına mutabıkdır
Bâb-ı Âlî
Dâhiliye Nezâreti
Emniyyet-i Umûmiyye Müdîriyeti
Sûret
Umûm Jandarma Kumandanlıgı'na
16/Mayıs/[13]37 târîh ve 4111 numaralu arîzaya lâhıkadır:
226
1- Sehr-i hâlin on ikinci persembe sabâhı Biga'nın Çanpazarı nâhiye merkezi
safakla berâber Biga Yunan kumandanı ma‘iyyeti efrâdıyla abluka edilerek esrâfdan
Osman Efendi'nin hânesi taharrî ve kendisini bulamayınca diger hâneleri de taharrîye
baslayarak bu miyânda ellerine geçirdikleri esyâ, pâre vesâ’ire ahz u gasbedilmekle
berâber memleket içinde önlerine geleni darb ve cerhederek ve her tarafa silâh atarak
ahâlîyi tedhîs etmislerdir.
Sabahdan öglene kadar bu iskence devâm etmis ve mütemâdî silâh seslerini
isiden civâr kurâ ahâlîsi nâhiye merkezini eskıyâ basdı zann ü zehâbında bulunarak
ellerine geçirdikleri çifte, revolver ve baltalarıyla Çanpazar'ın imdâdına kosmuslarsa
da karye kenarında abluka ve tarassudda bulunan Yunan askeri bunları görerek
üzerlerine ates açdıklarından ahâlî de bi'l-mukâbele atese baslamısdır.
Müsâdeme gurûba kadar devâm etmis ve Yunanîlerin tekrar Biga'ya
çekilmeleriyle atese nihâyet verilmisdir. Müsâdemede karye dâhilinde ahâlîden iki
kisi sehîd, üç dört mecrûh bulundugu gibi Yunanîlerden de dört maktûl görülmüsdür.
Karye hâricinde vukû‘a gelen ahvâl netîcesi henüz mechûldür.
Gerek Yunanîlerin vürûduyla hâneleri taharrî ve tecâvüzü sırasında ve gerekse
köylülerin vürûduyla müsâdeme bidâyetlerinde nâhiye müdîri ve jandarma takım
kumandanı gayr-ı Müslim efrâdıyla fenâlıgın ref‘ ve izâlesine çalısılmıs ise de
semere-bahs olamamısdır. Yunan asâkir-i muntazaması miyânında asker elbisesini
lâbis Biga ve Karadag ahâlî-i Hırıstiyâniyyesi de bulundugu görülmüsdür. Vak‘ayı
müte‘âkib ahâlî-i kurâ köylerine çekilerek sükûnet i‘âde edilmis herkes isiyle gücüyle
mesgûl bulunmusdur. Bu husûsda mahallî mıntıka kumandanlıgından alınan rapor
merbûtdur.
2– Sehr-i hâlin on dördüncü Cumartesi günü Bayramiç Yunan kumandanı iki
yüze karîb bir kuvvetle Bayramiç kazâsına merbût Hacıbekirler ve Kal‘a-i Sultâniyye
kazâsına merbût Muradlar ve Hacı Kasım karyesine gelerek canavarların bile
yapamayacagı âsâr-ı vahsetde bulundukları, câmi‘in kilimleri, hânelerden zî-kıymet
esyâ ve nukûdu nehb ü gâret ve hayvan ve mevâsîyi ahz u gasbetdikden baska
merbûtu vesîkadan keyfiyet müstebân buyurulacagı vechile bes yasındaki bir çocugu
bile katl ve on iki, on üç yasında bir sıbyânın bikrini izâle etmek ve köye ates vererek
ve ahâlînin söndürmemeleri içün de köy halkını bir mahalde tevkîf etmek gibi
canavarlıklar irtikâb edilmisdir.
Bu miyânda mukaddemâ Bayramiç Yunan kumandanı tarafından seddedilen ve
mu‘ahharan _ngiliz kumandanının vesîkasıyla taburdan efrâd gönderilerek tekrâr
küsâd edilen Bâzergânlar jandarma karagol kumandanı 93 Mehmed oglu Durmus ile
227
efrâddan 69 _brahim oglu Mehmed'i dahi isbu asâkir-i câniyye yolda tevkîf ederek ezâ
vü cefâ eyledikleri ve bunlardan 93 Mehmed oglu Durmus bi't-takrîb firâren gelmis
ise de digerinin hayât ve memâtı mechûl bulundugu jandarmalarımızın hîn-i
tevkîfinde Yunan kumandanına vazîfeten bulundukları hakkında _ngiliz
Kumandanlıgından ahzedilmis olan vesîka ibrâz olundukda büsbütün âsâr-ı su‘ûr
ibrâzıyla vesîkanın da parça parça edildigi anlasılmısdır.
Mes’elenin arîz u amîk tahkîki ahâlînin âlâm ve ıztırâblarının teskînine
sükûnetin i‘âde ve hükûmetin nazar-ı sefkat ve himâyesi dâ’imâ üzerlerinden eksik
olmadıgı ihsâsı maksadıyla Kumarlar nâhiyesi mıntıka kumandanı mahall-i vak‘aya
hareket etdigi gibi Çanakkale Bölügü kumandanı da mahall-i vak‘aya azîmet
eylediginden bi'l-âhire alınacak rapor ayrıca arz u takdîm kılınacagı.
3-Bir haftadan beri Biga kasabasıyla Çanakkale arasındaki telgraf muhâberâtının
munkatı‘ bulunması dolayısıyla mezkûr bölükle muhâbere edilememekde oldugu
berây-ı ma‘lûmât ma‘rûzdur. Ol bâbda.
17/Mayıs/[1]337
Kal‘a- i Sultâniyye
Jandarma Taburu Kumandanı
Binbası
Ömer Lütfi
Aslına mutâbıkdır.
Mühür
Bâb-ı Âlî
Dâhiliye Nezâreti
_dâre-i Umûmiyye-i Dâhiliyye Müdîriyeti
Yunanîler tarafından îkâ‘ edilen fecâyi‘ ve mezâlimi berây-ı tahkîk _ngilizler
tarafından havâlî-i mezkûreye i‘zâm kılınan Yüzbası Vedri refâkatine
me’mûr Mülâzım Nizameddin Efendi'den mevrûd rapor sûretidir.
Fî 29 Mayıs sene [1]337
1- Dün sabah 28/5/[13]37 Cumartesi alaturka bir râddelerinde Gölcük
isikâmetine hareket edildi. Henüz köyden bes kilometre açılmıs idik ki yirmi sekiz
â’ileden mürekkeb Yunan isgâl mıntıkası dâhilinde bulunan Karakocalar ahâlîsine rast
geldik. Bunlar köylerine avdet ediyorlardı. Bunların hicretlerine sebeb Yunanîlerin
228
köylerine takarrüb etmeden civârda bulunan diger mültecîleri ve tarlalarda çalısan
rencberleri katledilmis bulunmalarını görüp korkmalarıdır. Köyünde esyâ kâmilen
yagma ve gasbedilmis hayvanâtı bütün alınmısdır. Köylü ancak canlarını
kurtarabilmislerdir. Gölcük karakolu henüz açılmıs ise de bir iki neferi henüz iltihâk
etmemisdir.
2- 25/5/[13]37 Çarsamba günü aksam ezanına dogru bir zâbit kumandasında elli
kisilik bir Yunan müfrezesi gelerek geceyi köyde geçirdikden sonra ertesi sabâh
yanlarına bir kılaguz alarak Muradlar'a gitmislerdir. Kılaguzu Muradlar'dan i‘âde
etdikleri içün hangi istikâmete gitdikleri bilinememisdir.
3- Kolfaköy[Kolfal]
25/5/[13]37 Çarsamba günü ezânî sabâh sâ‘at iki râddelerinde sekiz kisiden
mürekkeb bir Yunan müfrezesi köye gelüp Kocabıyık oglu Abdullah, Abdullah oglu
Hasan, Küçük Mehmed Aga'nın Ramazan, Dede oglu Zekeriya'nın hayvanâtını gasb
ve Yasar Aga'nın bakkâliye ve manifatura dükkânını yagma ve Fehîm Bey'in hânesine
cebren duhûl ile 104 liralık kâgıd pâre ile 10 aded kilim, bir top patiska 15 aded
havlu, 10 aded basörtüsü ve Kocabıyık oglu Abdullah'ın gümüs sâ‘at ve kordonunu ve
bir çok kimselerin de üzerleri taharrî ve agır sûretde darbetdikden sonra pâre ve
esyâları alınarak bir semt-i mechûle hareket etdikleri, 26/5/[13]37 Persembe günü
sabâhleyin yine sekiz kisilik bir Yunan müfrezesi köye gelerek Sinan oglu Emin
Hoca'nın dört re’s kuzusunu gasbedüp geldikleri istikâmete müteveccihen
def‘oldukları.
4- Çavusköy ve Çanpazarköy
Çavusköy tamâmıyla yagma edildikden sonra Yunan müfrezesi tarafından evler
gaz dökülerek ateslenmis ve bugün köy bir harâbe-zâra dönmüsdür. Evlerin
yanmasıyla da iktifâ etmeyen alçak hâ’in düsman buradaki agaçları bile ateslemegi
unutmamısdır. Mâdde 1'de arzedildigi vechile Karakocalar ahâlîsine hîn-i tesâdüfde
Yüzbası Mösyö Vedri tarafından Yunan müfreze kumandanına hitâben bir tezkire
yazılup ögleyin kendisini Çavusköyü'nde bekleyecegini bildirmis ise de köye
muvâsalatımızda kimseyi bulamayınca biraz ileriye gidilmege mecbûriyet hâsıl
olmusdur. Çavusköy ile Çanpazar köyü arasında bulunan ve _kizçesme ta‘bîr olunan
mahalle vâsıl olundukda Çavusköyü'nden esyâyı gasbetdikleri zaman götürdükleri
hayvanâtın bir kısmını burada ale'l-acele ekl etdikleri, etrâfda bulunan dana, tavuk ve
hindi gibi ve kaz kemik ve tüylerinden ve unutdukları bir kaç mermiden anlasılıyor.
Hattâ odun yakmaga lüzûm görmeyen bu müfreze yagma etdikleri kilimlerle atesi
yakdıkları bu kilimlerin mevcûd parçalarından anlasılmısdır. Sehre -Çanpazar- iki
kilometre yaklasdıgımızda daha ileri gidilmeyüp oradan atf-ı nazar edilerek sehrin
tamâmen mahv ve harâb oldugu görülmüsdür. Birçok hastagânın yegâne sifâgâhı olan
229
ılıcaları bile yakmakdan sarf-ı nazar etmemis ve sehirde kat‘iyyen bir eser-i hayât
görülmediginden gerüye dönülüp _kiserçesmeler'de(?) Yunan zâbitini beklemek üzre
bir buçuk sâ‘at kadar ârâm edilmisdir. Yunan zâbiti gelmeyince yola devâm edildi.
5- Mallıköy
20/5/[13]37 Cuma günü Küçüktepeköy istikâmetinde 15-20 aded obüs dânesi
köyün muhtelif cihetine endâht edilerek bir mermi Halil Aga'nın hânesinin çatısına
isâbet ederek patlamadan yere sukût etmis diger mermiler köyün bes on metre
uzaklarına düsmüsdür. Bunlardan bir iki mermi de köyün sokaklarına düsmüsdür.
Birkaç mermi parçası Mösyö Vedri tarafından alınmısdır. Bu köyde pek çok kimseler
agır hakârete, ta‘rîfi nâ-kâbil iskencelere ma‘rûz kalmıslardır. Bıyık yolmak, sakal
koparmak, darb, boynuna müte‘addid def‘alar ip geçirüp asmaga tesebbüs ve bir dul
kadının ırz ve nâmûsunu pay-mâl etmek ilh. gibi.
Bunlardan _smail oglu Mehmed Emin'in ifâdesinden 21/5/[13]37 Cumartesi
günü bir mülâzım-ı evvel kumandasında bir tercümân ve tahmînen yüz kisiden
mürekkeb bası bozuk ve Yunan askeri köye gelerek yanlarında cebren getirdikleri
Dereköy Muhtârı Salih Aga'yı câmi‘in minâresine çıkartarak köyün etrâfındaki
harmanlara dagılmıs olan ahâlîyi celb içün "Korkmayın ey ahâlî köye geliniz" diye
bagırtarak ahâlîyi toplamaga tesebbüs etmis ise de kimse gelmediginden köyü soyarak
ve yagma ederek gitmislerdir.
23/5/[13]37 Pazartesi günü Yunanîlerin bir müfrezesi Kocayayla köyüne
geldiginden bütün civâr köylere haber gönderüp herkesin köyüne gelüp isleriyle
mesgûl olmalarını tavsiye etmisdir. O vakit bu köye mensûb bes â’ile de sözlerine
inânarak avdet ederler.
26/5/[13]37 Persembe günü bir zâbit kumandasında mülâzım-ı evvel ve
tercümân berâberinde olarak 100 kisiden mürekkeb basıbozuk ve Yunan askeri köyü
ihâta etdikden sonra köyün câmi‘i etrâfında tecemmü‘ ederek iki üç gün evvel gelmis
olan bu bes â’ileyi câmi‘e cem‘edüp bi'z-zât her biri zâbit ve tercümân tarafından bir
müddet darb ve iskence ve câmi‘in tavanına asmıs oldukları bir ipe müte‘addid
def‘alar boyunlarına geçirerek asmaga tesebbüsde bulunmuslar ise de bi'l-âhire sarf-ı
nazar ederek kalkamayacak derecede darbetmislerdir. El’ân bunların vücûdlarının
yara ve bere içinde oldugunu gördüm. Bundan sonra _smail oglu Emin'in hânesine
giderek 100 liralık evrâk-ı nakdiyyesiyle sâ’ir esyâsını aldıkdan sonra bî-çâreyi yarı
ölü bir hâlde bırakmıslar. Ve 65 yasında _brahim oglu Halil Çavus'un ifâdesi; 66
yasında: Ayn-ı sûretle köyüne avdet eden bu adamcagız bıyıkları yolunmak ve süngü
ile sol bacagının iki mahallinden ikiser ve bir mahallinden üç santimetre kadar
süngülenmisdir. Bunu berâberine alarak fevka'l-âde bir iskence ile Çanpazarı'na
230
götürmüsler ve ertesi günü zâbitin huzûruna çıkarmıslardır. Kendisine bir su’âl
sorulmaksızın serbest oldugunu bildirmislerdir.
Ayn-ı sûretle köye avdet eden 50 yaslarında Hacı Yusuf oglu Ömer'in ve 30
yaslarında Halil oglu Ahmed ve Emin oglu _smail, Hacı Ramazan oglu _brahim,
Hasan oglu Ahmed vücûdları hurd u hâs olacak derecede tüfenk dipçigi, namlu
darbesiyle fevka'l-âde darb ve bıyık, sakalları envâ‘-ı iskence ile yolunmusdur. Bugün
merkûmânın vücûdları yara bere içinde her tarafı sismis kıvranmakdadırlar.
Dereköylü olup tesâdüfen bugün bu köyde görülen Ömer oglu Hacı Mahmud'un
ifâdesi; 49 yasında: Hayvana binmis Dagadca[Dagaca] köyünden kendi köyüne
gitmekde iken bir Yunan müfrezesi tesâdüf ederek merkûmu bi't-tevkîf dögülerek
hayvanı gasbedilmisdir. Öldürmege de kalkısdıkları bir sırada yanların[daki] Bulgar
Dereköy muhtârının ricâ ve niyâzı üzerine sarf-ı nazar etmislerdir. Kocası askerde
bulunan Bagcı Yusuf oglu Ali'nin zevcesi 22 yaslarında Ayse'nin birkaç Yunan askeri
tarafından evine kapadılup nâmus ve ırzına tecâvüz etdikleri kendi ifâdesinden
anlasılmısdır. Bu miyânda Halil oglu Osman'ın evi basılup 10 aded yirmilik altun, 3
aded besibirlik, bir top kumas sirkat edilmisdir. Hacı oglu Mustafa'nın bagçesinde
baglı bulunan hayvanı takımıyla birlikde ahz u gasb edilmisdir. Daha birçok evlerden
nukûd, zî-kıymet esyâ gasbedilmis ise de ba‘zı hânelerin sâhibleri henüz avdet
etmediklerinden mikdârı mechûl bulunmakdadır. Merhûm Hasan'ın kızı ve Ahmed'in
zevcesi Ayse'nin dahi tüfenk dipçigi ve tekmelerle kapusu kırılarak içerüye girilmis ve
kadını yere yatırarak bogazına bıçak dayamak sûretiyle tehdîd ve iskence ederek bütün
emvâl ve esyâsını ahz u gasbeylemislerdir.
6- Yahyaköy 24/5/[13]37 Salı günü alaturka sâ‘at dört râddelerinde bir zâbit
kumandasında 54 kisiden mürekkeb bir Yunan müfrezesi gelerek köyü muhâsara
etdiler. Muhtar _brahim oglu Mehmed Aga'yı nezdlerine celbederek bir takım su’âlleri
bahâne ederek pâre, silâh, cebhâne vesâ’ire isteyerek agır sûretde darbederler.
Bi'l-âhire Ali oglu Kâmil'in hânesine girüp 10 aded Osmanlı banknotu ile bir lirasını
ve Hacı oglu Mustafa ile köyün imamı Hâfız Mehmed Efendi'nin gümüs sâ‘at ve
kordonunu, Hacı oglu Mustafa ile Ali Osman oglu Ahmed'in merkeblerini gasbedüp
bir sâ‘at kadar köyde kaldıkdan sonra yanlarına muhtârı alarak Bahadırlı, Dogancılar,
Koyunyeri'ne gidüp oradan tekrâr Yahyaköyü'ne muhtârı bırakarak Duralı
istikâmetine def‘oldukları. _sbu muhtârın ifâdesine göre Dogancılar'[d]a yalnız yemek
yiyüp Koyunyeri'nde muhtâr Hüsni'yi bi'l-celb darb ve bir esegini gasbetmislerdir.
7- Bugün müfrezemiz Karadag, Kocayayla tarîkiyle geceyi Yakacık'da
geçirecekdir. Yüzbası Vedri Yakacık'dan Biga'ya gitmek niyetinde oldugu veyâhud
Yunan zâbiti bir mahalle çagırup _ngiliz mıntıkasına girmemelerini kendüsüne
söyleyeceklerini bildirmis olmagla arz-ı keyfiyyet olunur.
231
Bâb-ı Âlî
Dâhiliye Nezâreti
Emniyyet-i Umûmiyye Müdîriyeti
Pusula Sûreti
Osman Efendi'nin hânesinden 970 birer liralık evrâk-ı nakdiyye 16 besi
bir yerde Osmanlı altunu, 80 Mahmûdiye
zînet altunu, 51 Osmanlı lirası, 35 sîm
Mecîdiye 3 elmas yüzük, 1 heybe, 1 halı
Osman Efendi'nin birâderi müteveffâ
Ramiz Aga'nın hânesinden
100 birer liralık evrâk-ı nakdiyye, mikdârı
mechûl hâne esyâsı
Ahmed oglu Mehmed Aga'nın hânesinden
Mikdârı mechûl esyâ
Hacı Lazın hânesinden " "
Muhtâr Hüseyin Aga'nın " "
Kıbtî Hasan'dan 6 yüzlük evrâk-ı nakdiyye
Çavusköylü Mehmed'den _ki kıyye tütün, 1 aded evrâk-ı nakdiyye
Gölcüklü _smail'den 25 yüzlük evrâk-ı nakdiyye
Yaveler'den Osman oglu _brahim'den 4 evrâk-ı nakdiyye
Kalburcu karyesi hocası Molla Hasan'dan
Ma‘a köstek gümüs sâ‘at
Kâzım Çavus'dan " "
Bakkal Hacı _brahim'in dükkânından Bakkaliye ve manifatura esyâsı
Aslına mutâbıkdır.
BOA. HR. SYS. 2624/80
67
YUNAN ASKERLER_YLE YERL_ RUM ÇETELER_N_N GEML_K,
ORHANGAZ_ VE YALOVA KAZALARINA BAGLI KÖYLERDE
YAPTIKLARI KATL_ÂM HAKKINDA _T_LAF DEVLETLER_
TAHK_K HEYET_N_N _NCELEMES_
232
_tilaf Devletleri Tahkik Heyeti’nin, Yunan askerleriyle, onların
silahlandırdıgı yerli Rumlar tarafından yapılan mezâlimi arastırmak
maksadıyla Gemlik, Orhangazi ve Yalova kazalarının yalnız sahil ve
sahile yakın yerlerinde yaptıkları tahkikatda; bin hanelik Orhangazi
kasabasında sadece bes evin kaldıgı, üç cami, üç okul, on iki medrese, iki
hamam, bir iplik fabrikası ve dört zeytin fabrikasının yakıldıgı veya tahrip
edildigi, Çengiler, Çeltikçi, Gedelek, Karacaali, Kapaklı, Kumla ve Narlı
köylerinin yakılıp, halkının katledildigi, sokaklarda insan kafatasları,
çene kemikleri, taslarda kan izlerinin görüldügü, Engüre’de büyük bir
çukurda süngü ve kursunla katledilmis yirmi-otuz, yine bir bostan
kuyusunda da yüzlerce cesed bulundugu, sahile uzaklıgı sebebiyle heyetin
gitmedigi otuz üç köyde de sekiz bini askın Müslümanın katledildigi,
köylerin yagmalanıp yakıldıgı, bazı köylerin halkının katliâmlardan
kaçarak kurtuldugunun anlasıldıgı.
29 Mayıs 1921
Bâb-ı Âlî
Dâhiliye Nezâreti
Kalem-i Mahsûs
10081
385
Hâriciye Nezâret-i Celîlesine
Devletlü efendim hazretleri,
Yunanîler cânibinden isgâl olunan mevâki‘deki ahâlî-i _slâmiyyeye karsı îkâ‘
olunup son zamanlarda tahammül-güdâz bir dereceye gelmis olan mezâlim ve
fecâyi‘in tahkîki içün vukû‘bulan tesebbüsât üzerine Düvel-i _’tilâfiyyece geçende
i‘zâm edilmis olan hey’et-i muhtelitenin Gemlik, Orhangazi ve Yalova kazâlarının
yalnız sevâhilinde ve sevâhile yakın yerlerinde icrâ-yı tahkîkât ile avdet etdikleri
anlasılup bir sûreti leffen savb-ı âlî-i nezâret-penâhîlerine tisyâr kılınan cedvelde
muharrer oldugu vechile Yunanîlerin ve anların tesvîk ve himâyesiyle tesekkül eden
Rum ve Ermeni çetelerinin mezkûr kazâlar dâhilinde daha pek çok karyeleri ihrâk ve
kurâ-yı muharrereden ba‘zı karyeler ahâlîsini kâmilen ve ba‘zılarını kısmen katl ve
imhâ etdikleri sûret-i mevsûkada bildirilmekde olmasına ve buralarda icrâ edilecek
tahkîkât netîcesinin pek elîm ve dil-sûz fecâyi‘in dahi zuhûru sübhesiz bulunmasına
nazaran tahkîkâtın buralara da tesmîli sûretiyle tevsî‘i içün tesebbüsât-ı lâzime îfâsı
233
menût-ı müsâ‘ade-i aliyye-i nezâret-penâhîleridir. Ol bâbda emr ü fermân hazret-i
men-lehü'l-emrindir.
Fî 17 Ramazan sene [1]339 ve Dâhiliye Nâzırı Vekîli
Fî 26 Mayıs sene [1]337 Mustafa Rıza (?)
Gemlik, Orhangazi, Yalova ve Mülhakâtı Fecâyi‘inin Hulâsası
Yunan askerleriyle bunlar tarafından teslîh olunan Rum ahâlî tarafından îkâ‘
edilen fecâyi‘in tahkîki içün Gemlik, Orhangazi ve Yalova havâlîsine azîmet eden
_ngiliz Cenerali Frenk'in riyâseti altında _talya Miralayı Mösyö Rolato, Fransız
Miralayı Mösyö Veyg ve beyne'l-milel Salîb-i Ahmer nâmına _sviçreli Mösyö Geri ve
Ceneralin yâveri Yüzbası Mister [E]ston ve Mösyö Rolato'nun tercümanı Mösyö
Amelyo'dan mütesekkil hey’et âtîde muharrer yerlere gitmis ve icrâ-yı tahkîkât
eylemisdir..
1– 13 Mayıs sene [1]337 Gemlik'den otomobille Orhangazi kasabasına gitmis
1000 hânelik kasabanın bes hâneden mâ‘adâsının kâmilen ihrâk edildigini görmüsdür.
_hrâk ve tahrîb edilen 30 câmi‘, 3 mekteb, 12 medrese, 2 hamam, 1 iplik fabrikası, 4
zeytun fabrikası vesâ’ir büyük mebânînin fotografîleri alınmısdır..
2– Çengiler karyesi: Kâmilen ihrâk edilerek bes on hâneden ibâret kalan köyü
görmüslerdir..
3– Çeltikci karyesi: Karyenin ihrâk edilmekde oldugu görülmüs ve cürm-i
meshûd hâlinde yakalanan yedi Yunan askerinin fotografları alınmısdır..
4– Gedelek karyesi: Sokaklarda insan kafatasları, çene kemikleri bulunarak
hey’ete irâ’e edilmisdir. Burası 17 Nisan sene [1]337 târîhinden i‘tibâren ihrâka
baslanmıs idi..
5– Karacaali karyesi: Alevler içinde yanmakda idi. Deniz kenarında on iki
maktûl ve mecrûh, taslarda kan lekeleri müsâhede edilmis, Mösyö Geri tarafından
fotografları alınmısdır. Karye dâhilinde maktûl yirmi kisinin fotografları da Yâver
Mister Eston tarafından alınmısdır..
6– Kapaklı karyesi: Dere kenarında 16 ve henüz ates almamıs hâne içinde 6
maktûl, 2 yaralı bulunmusdur.. Karyenin alevler içinde fotografı alınmısdır..
234
7– Kumla karyesi: _skele basında iki maktûl, bir yaralı görülmüsdür. Köy nehb ü
gârete ve katli‘âma ma‘rûz kalmısdır. Burada Mösyö Geri tarafından fotograf
alınmısdır..
8– Narlı karyesi: Alevler içinde yanmakda iken Mösyö Geri ve Yâver Eston
tarafından karyenin fotografı alınmısdır..
Hey’et sâhilde ve sâhile pek yakın bulunan mevâki‘de katli‘âma ve yagmaya
ma‘rûz oldukdan sonra ihrâk edilen bâlâdaki kurâyı re’yü'l-ayn görmüsdür. Zîrde
isimleri muharrer kurâ dahi ihrâk ve yagmaya ma‘rûz kalmıs olup dâhilde bulunmaları
hasebiyle hey’et bu havâliye gitmemisdir.
Mikdâr-ı
nüfûs
Tesvîkiye 430 ahâlîsi katl, mebânîsi ihrâk edilmisdir.
Kocadere-i Bâlâ 350 " "
Kocadere-i Zîr 550 " "
Çınarcık 550 Katli‘âma ve yagmaya ma‘rûz kalmıs ancak 20 kisi
kurtulmusdur.
Çalıca 120 Ahâlîsi katl mebânîsi ihrâk edilmisdir.
Kurdköy 400 " "
Ortaburun 150 " "
Günlük[Güllük] 200 _hrâk edilmisdir. Ahâlîsi firâr etmis iki kisi
katlolunmusdur.
Gökçedere 100 Kısm-ı a‘zamı ihrâk edilmisdir.
Üvezpınar 150 _hrâk edilmisdir. Ahâlîsi kısmen katledilmis ve
kısmen firâr etmislerdir.
Pasaköy 350 Ahâlîsi katl ve köy ihrâk edilmisdir.
Solucak [Sogucak] 200 " "
Kirazlı 250 " "
Yortan 250 " "
Dereköy 250 " "
Akköy 550 Ahâlîsinin kısm-ı a‘zamı katledilmisdir.
Samanlı 150 " "
125(?) " "
235
Resâdiye 1250 Karye kâmilen ihrâk edilmis ve katli‘âma ma‘rûz
kalmısdır.
Esediye 200 " "
Çakırlı 550 Karye kâmilen ihrâk edilmis ve katli‘âma ma‘rûz
kalmısdır ve ahâlîsi katledilmisdir.
Üregil 700 " "
Cihanköy 250 Ahâlîsi firâr etmis, köyü yagma etmisdir.
Dutluca 850 Ahâlîsi katl, mebânîsi ihrâk edilmisdir.
Fıstıklı 550 Karye yagma edilmis ahâlîsi firâr etmisdir.
Karacaali 650 Ahâlîsi katl, karye yagma ve ihrâk edilmisdir.
Mecidiye 200 Ahâlîsi kısmen katledilmis ve yagmaya ma‘rûz
olmusdur.
Selimiye 700 " "
Lütfiye 100 " "
Hayriye 250 " "
Haydariye 250 " "
_hsâniye 100 " "
Küçükkumla 150 " "
Sultaniye 10 " "
Büyükkumla 620 " "
Fî 25 Mayıs sene [1]337 Mühür
Erkân-ı Harbiyye-i Umûmiyye Dâ’iresi
Su‘be: 2
Kısım: 3
Numara: 719
Mahremdir
H.U.M
Yunan harekâtı-Muhtelit Tetkîk-i Fecâyi‘ Hey’eti
Ma‘rûz-ı çâker-i kemîneleridir ki,
236
18/Mayıs/[13]37 günü sâ‘at 10.30 ol râddelerinde _‘tilâf Hey’et-i Tahkîkiyyesi
bir istimbotla Sile'den avdet ve Çubuklu iskelesine çıkmıs ve refâkatinde bir takım
kadar _ngiliz efrâdı bulundugu hâlde Osmanlı komiser mu‘âvini ve polis ve Çubuklu
_nzibat Karagolu postabasısıyla berâber dere boyunda Engüre bagına gitmislerdir.
Mahall-i mezkûrda kendilerine irâ’e olunan cesîm bir çukur dâhilindeki süngü ve
kursunla sehîd edilmis 20-30 kadar laz baslıklı cesedleri ve derûnunda sehîd edilerek
atılmıs yüzlerce ma‘sûmlar bulunan ve bi'l-âhire kısmen toprakla doldurulmus olan
bir bostan kuyusunu tedkîk etmislerdir. Hey’etin Fransız, _talyan zâbitleri ecsâdın
fotografîlerini aldıkdan sonra hey’et Çubuklu'ya ve oradan da istimbotla _stanbul'a
gitmislerdir. Berâberlerinde bulunan tercümânın ifâdesine nazaran isbu hey’et kırk
sekiz sa‘ât sonra berây-ı tahkîk _zmit, _znik, Gemlik ve havâlîsine hareket edecekdir.
Yine ayn-ı târîhde ve zevâlde dört _ngiliz süvâri neferi tercümânlarıyla birlikde
Çekiköyü'ne[Çekmeköy] giderek karye imâmını, Müfreze Kumandanı _smail Çavus'u
Dudullu'ya götürecegiz diye endâht mektebine sevketmislerdir.
Yine yevm-i mezkûrda sa‘ât 1 sonra da Mister Nis ismindeki bir _ngiliz
yüzbasısıyla bir basçavus ve iki tercümân otomobil ile Dudullu'ya gelerek teftîsâtda
bulundukdan sonra Kâzım Aga nâmındaki ihtiyârın hânesini silâh aramak üzre taharrî
eylemislerdir. Dersa‘âdet Merkez Kumandanlıgı'ndan bâ-rapor bildirilen isbu
ma‘lûmât muhât-ı ilm-i fahîmâneleri olmak üzre ma‘rûzdur. Ol bâbda emr ü ferman
hazret-i veliyyü'l-emrindir.
Fî 20 Ramazan sene 1339
Fî 29 Mayıs sene 1337 Harbiye Nâzırı
Bende
_mza
BOA. HR. SYS. 2615/8
|
